Σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση του ΕΣΡ τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης καλούνται να μην δείχνουν εικόνες εξαθλίωσης. Ως εκ τούτου η παραπάνω φωτογραφία του Γιάννη Κολεσίδη από τη δωρεάν διανομή τροφίμων… μεταξύ μας.
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 2/2/2013
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο μυστηριώδες από μια τηλεόραση σε ένα άδειο δωμάτιο. Είναι σαν να επικοινωνεί μαζί σου ένας άλλος πλανήτης».
Ζαν Μποντριγιάρ
Ηταν πιθανότατα μια στιγμή αυτοκρατορικής αμηχανίας: η Αικατερίνη η Μεγάλη να επιθεωρεί τους οικισμούς στις όχθες του ποταμού Δνείπερου μαζί με έναν από τους μεγαλύτερους εραστές της, τον Γκριγκόρι Ποτέμκιν. Η αμηχανία και ο φόβος βέβαια πρέπει να ήταν βαθύτερα ριζωμένα στον ίδιο τον Ποτέμκιν, ο οποίος, σύμφωνα με την ιστορία, είχε οικοδομήσει ψεύτικα χωριά για να εντυπωσιάσει την αυτοκρατόρισσα και να κρύψει την εξαθλίωση που κυριαρχούσε στην επαρχία του και η οποία πολλές φορές οδηγούσε σε επιδημίες πανούκλας.
Αρκετοί ιστορικοί, βέβαια, υποστηρίζουν σήμερα ότι αυτή η ιστορία ανήκει στη σφαίρα του αστικού μύθου και πως ο Ποτέμκιν απλώς «φρεσκάρισε» λίγο τις προσόψεις των κτιρίων από τις οποίες θα περνούσε η Μεγάλη Αικατερίνη. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα το ίδιο θα κάνει στην Ινδία και ο Μαχαραγιάς Ραμ Σινγκχ ΙΙ, όταν μαθαίνει ότι η αυτού εξοχότητα, ο πρίγκιπας της Ουαλίας Αλβέρτος Εδουάρδος, εξέφρασε την επιθυμία να επισκεφτεί την πόλη Τζαϊπούρ. Χωρίς δεύτερη κουβέντα ο μαχαραγιάς διέταξε τους κατοίκους της πόλης να βάψουν όλα τα σπίτια της πόλης… ροζ. Σε κάθε περίπτωση και τα δύο παραδείγματα αποτελούν μια πρώτη απόπειρα δημιουργίας μιας εικονικής πραγματικότητας.
Ολυμπιακή ευημερία
Ενώ όμως στον 18ο και τον 19ο αιώνα ήταν οι πολίτες που καλούνταν να κρύψουν την εξαθλίωσή τους, προς τέρψιν του ηγεμόνα, ο 20ός αιώνας –ο «αιώνας των λαών» όπως θα τον αποκαλέσουν ορισμένοι– βρίσκει τους «ηγεμόνες» να προσπαθούν να κρύψουν την εξαθλίωση από τους λαούς τους.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελούν πάντα οι Ολυμπιακοί Αγώνες, στη διάρκεια των οποίων οι Αρχές απομακρύνουν τους άστεγους και τους εξαθλιωμένους της πόλης με γιγαντιαίες επιχειρήσεις- σκούπα. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι την Κίνα και από την Αθήνα μέχρι το Λονδίνο οι ολυμπιακοί δρόμοι άδειαζαν από εξαθλίωση και γέμιζαν ψεύτικη ευδαιμονία και αθλητικό μεγαλοϊδεατισμό.
Ακόμη και με αυτά τα ιστορικά προηγούμενα, πάντως, η απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης να υποδείξει στους τηλεοπτικούς σταθμούς να μη δείχνουν πλάνα αστέγων και εικόνες εξαθλίωσης από την Ελλάδα φαίνεται πρωτοφανής για τα δεδομένα του δυτικού κόσμου.
Οσοι έχουμε ταξιδέψει σε αποστολές από την Κίνα μέχρι τη Σαουδική Αραβία γνωρίζουμε τα τεχνάσματα που χρησιμοποιούν τα καθεστώτα για να κρύβουν τις κοινωνικές ανισότητες και τις εντάσεις που αυτές προκαλούν. Το ότι θα έφτανε όμως μια ευρωπαϊκή χώρα να κρύβει από τους ίδιους τους πολίτες της την εξαθλίωση στους δρόμους της πρωτεύουσας ξεπερνά κάθε φαντασία.
Για την υπόδειξη του ΕΣΡ, που σύμφωνα με πληροφορίες έγινε με προσωπική παρέμβαση του Σίμου Κεδίκογλου, το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο επικαλείται το άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος, «κατά το οποίο ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας».
Πόλεμοι χωρίς θύματα
Η απόφαση ίσως να φέρνει στον νου μια παλαιότερη ρήση του βετεράνου πολεμικού ανταποκριτή Ρόμπερτ Φισκ: «Εάν τα μέσα ενημέρωσης», έλεγε ο γνωστός δημοσιογράφος, «έδειχναν τις πραγματικές εικόνες φρίκης από τα πεδία των στρατιωτικών συγκρούσεων, οι πόλεμοι θα είχαν τερματιστεί εδώ και καιρό». Ετσι και στον κοινωνικό πόλεμο, που βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, τα μέσα ενημέρωσης λαμβάνουν εντολές από το καθεστώς να αποκρύψουν τις εικόνες των θυμάτων.
Ισως, πάλι, η ελληνική περίπτωση να μην μπορεί να εξηγηθεί επαρκώς ούτε με τα χωριά Ποτέμκιν ούτε με τις αφηγήσεις του Ρόμπερτ Φισκ. Η σύγχρονη μηντιακή πραγματικότητα που οικοδομείται θα θυμίζει περισσότερο την ταινία «Matrix» των αδερφών Γουατσόφσκι: Ενα καθεστώς έξυπνων μηχανών (ας τις ονομάσουμε τεχνοκράτες) κρατά τους ανθρώπους σκλαβωμένους για να εκμεταλλεύεται τον «βιοηλεκτρισμό» τους (ας το ονομάσουμε εργατική δύναμη). Προκειμένου να μην εξεγερθούν, το καθεστώς δημιουργεί μια προσομοίωση του πραγματικού κόσμου –το λεγόμενο Matrix–, ένα νέο είδος εικονικής πραγματικότητας, στο οποίο ο άνθρωπος δεν μπορεί πλέον να διακρίνει αν βιώνει την πραγματικότητα ή την προσομοίωσή της. Οι αδελφοί Γουατσόφσκι θα δανειστούν πολλά στοιχεία από το βιβλίο του Ζαν Μποντριγιάρ «Simulacra et Simulation» -αν και ο Μποντριγιάρ μάλλον τραβούσε τα τελευταία του μαλλιά με τον τρόπο που ο Κίανου Ριβς απέδιδε τις θεωρίες του στη μεγάλη οθόνη.
Για άλλους αναλυτές το «Matrix» και κατ’ επέκταση η σημερινή προσομοίωση της πραγματικότητας από τα ΜΜΕ θυμίζει περισσότερο τη θεωρία του σπηλαίου του Πλάτωνα: Μια ομάδα ανθρώπων ζει όλη της τη ζωή αλυσοδεμένη σε ένα σπήλαιο έχοντας πίσω της μια φλόγα. Οι άνθρωποι περνούν όλη τους τη ζωή βλέποντας μόνο τις σκιές τους και πιστεύουν ότι αυτός είναι ο πραγματικός κόσμος. Απλώς η φλόγα αντικαθίσταται τώρα από τη λάμψη της τηλεοπτικής οθόνης.
Οποια θεωρία και όποιο ιστορικό παράδειγμα και αν επιλέξεις όμως για να περιγράψεις την εικονική πραγματικότητα των ΜΜΕ, οι ιδιοκτήτες των μέσων θα πρέπει να είναι προσεκτικοί. Στο «Matrix» οι άνθρωποι θα επαναστατήσουν όταν τελικά μάθουν την αλήθεια. Οσο για τον μέγα στρατιωτικό και εραστή, Γκριγκόρι Ποτέμκιν, το όνομά του δεν θα μείνει στην Ιστορία για τα ψεύτικα χωριά αλλά γιατί το δάνεισε στο θωρηκτό Ποτέμκιν, στο οποίο άναψε η πρώτη σπίθα μιας αληθινής επανάστασης.
Άρης Χατζηστεφάνου
Πηγή http://info-war.gr/
